Kiedy i dlaczego ludzie zaczęli grzebać zmarłych? To wciąż tajemnica

Pochówek wydaje się czymś niezwykle tajemniczym, niby większość z nas uczestniczyła w pogrzebach, ale na co dzień wolimy o tym nie myśleć, a skoncentrować się na codziennym życiu. Tymczasem pochówek jest czynnością niezwykle zróżnicowaną w zależności od kultury, często towarzyszą mu przesiąknięte historią i kulturą rytuały.

Śmierć jest obecna w kulturze od wieków, wystarczy spojrzeć na wierzenia nie tylko obecnych religii, ale również tych historycznych. Ale dlaczego w ogóle zaczęto chować zmarłych i kiedy miał miejsce pierwszy pochówek? Zwłaszcza na tę drugą część pytania trudno odpowiedzieć, ponieważ nie wszystkie miejsca zostały zachowane, odkryte lub zbadane. Naukowcy datują najstarsze groby na środkowy paleolit (300 tys. - 30 tys. lat temu, ale przyznacie, że to znaczny przedział czasu).

Niektórzy przekonują, że już starsi krewni Homo sapiens chowali swoich zmarłych nawet 300 tysięcy lat temu na terenach dzisiejszej Republiki Południowej Afryki, ale społeczność naukowa jest sceptyczna wobec tych doniesień.

Najstarsze pochówki ludzkie pochodzą właśnie sprzed około 120 tysięcy lat, czego przykładem może być jaskinia Qafzeh znajdująca się na terenie dzisiejszego Izraela. Muzeum Australijskie przypomina także, że istnieją także dowody na pochówki  neandertalczyków w tych samych jaskiniach, datowane na 115 tysięcy lat. Prof. Stiner zauważyła, że w środkowym paleolicie ludzie często korzystali z jaskiń. To one były centrum życia, służyły jako mieszkania, miejsce spożywania posiłków oraz kontaktów towarzyskich.

Za tym, że dawne miejsca złożenia ciał były rzeczywiście miejscami pochówku, gdzie ciała były celowo składane, przemawia choćby ułożenie kości. Widać, że nie są one dziełem natury, ponieważ szczątki ułożone są w konkretnych pozycjach (np. w pozycji embrionalnej), a dodatkowo wokół nich umieszczono przedmioty wykonane przez człowieka.

Początki pochówków, w tym ich motywy nie są do końca poznane. Starożytni mieli jednak istotne powody, aby oddzielić zmarłych od żywych i według naukowców nie są to powody religijne. Chodzi o rozkład ciał, który powodował nieprzyjemny zapach, zwabiał padlinożerców oraz muchy, a także był źródłem patogenów. Prawdopodobnie dopiero później pochówek stał się bardziej wyrafinowany i został powiązany z wierzeniami.

Różnorodność sposobów pochówku zależała od szeregu czynników - takich, jak dostępne materiały, czy otaczające społeczność środowisko. Wiadomo także, że kremacja pojawiła się dopiero z czasem, a najstarszy przypadek datowany jest na 40 tysięcy lat i odkryto go w Australii.