Galaktyka
Środa, 22 listopada 2023 (12:10)
Aktualizacja Środa, 27 grudnia 2023 (10:03)
Galaktyka to olbrzymi system złożony z gwiazd, pozostałości po gwiazdach, międzygwiezdnego gazu, pyłu i ciemnej materii, które są połączone siłą grawitacji. Wyróżniamy galaktyki eliptyczne, spiralne, soczewkowate lub nieregularne. Pod względem wielkości - od karłowatych po supergiganty.
Galaktyka - najważniejsze informacje
-
Elementy:
Nazwa "galaktyka" wywodzi się z greckiego słowa "galaxias", co oznacza "mleczny", co jest odniesieniem do Drogi Mlecznej – galaktyki, w której mieści się Układ Słoneczny.
Galaktyki są niesamowicie zróżnicowane pod względem wielkości i liczby zawartych w nich gwiazd. Można wśród nich wyróżnić galaktyki karłowate z mniej niż setką milionów gwiazd oraz supergiganty, które zawierają nawet sto bilionów gwiazd. W centrum wielu galaktyk znajdują się supermasywne czarne dziury, a większość masy w typowej galaktyce stanowi tajemnicza ciemna materia. Co ciekawe, jedynie kilka procent tej masy jest widoczna w postaci gwiazd i mgławic.
Galaktyki są niesamowicie zróżnicowane pod względem wielkości i liczby zawartych w nich gwiazd. Można wśród nich wyróżnić galaktyki karłowate z mniej niż setką milionów gwiazd oraz supergiganty, które zawierają nawet sto bilionów gwiazd. W centrum wielu galaktyk znajdują się supermasywne czarne dziury, a większość masy w typowej galaktyce stanowi tajemnicza ciemna materia. Co ciekawe, jedynie kilka procent tej masy jest widoczna w postaci gwiazd i mgławic.
Galaktyki klasyfikowane są również ze względu na ich morfologię jako eliptyczne, spiralne lub nieregularne.
Galaktyki spiralne mają jasne centrum otoczone przez rozciągłe ramiona spiralne. Nasza galaktyka, Droga Mleczna, jest właśnie przykładem galaktyki spiralnej. Galaktyki eliptyczne mają kształt zbliżony do elipsy i nie posiadają wyraźnych ramion spiralnych. Typ soczewkowaty to galaktyki pośrednie między spiralnymi a eliptycznymi, mają kształt zbliżony do dysku, ale bez wyraźnych ramion spiralnych. Natomiast galaktyki nieregularne nie mają regularnego kształtu i struktury, jak to jest w przypadku innych typów.
Szacunki wskazują, że we wszechświecie obserwowalnym istnieje od 200 miliardów do 2 bilionów takich galaktyk, a ich średnica waha się od 1 000 do 100 000 parseków. Przestrzeń między nimi wypełniona jest rzadkim gazem o gęstości mniejszej niż jeden atom na metr sześcienny.
Większość galaktyk jest grawitacyjnie zorganizowana w grupy, gromady i supergromady. Nasza Droga Mleczna należy do Lokalnej Grupy, której dominuje razem z Galaktyką Andromedy. Lokalna Grupa jest częścią Supergromady Panny, a obie te struktury są elementem znacznie większej kosmicznej struktury o nazwie Laniakea. W największej skali, galaktyki oraz ich gromady tworzą płaszczyzny i filamenty, które są otoczone ogromnymi pustkami w kosmosie.
Większość galaktyk oddala się od nas z powodu ekspansji Wszechświata. Jednak Galaktyka Andromedy, najbliższy nam sąsiad, zbliża się do Drogi Mlecznej i przewiduje się, że za około 4 miliardy lat dojdzie do ich zderzenia. Kiedy dwie galaktyki się zderzają, ich struktura może ulec zmianie, tworząc nowe formacje gwiezdne. Chociaż kolizje między galaktykami są częste w kosmicznej skali czasowej, rzadko prowadzą do zderzeń indywidualnych gwiazd ze względu na olbrzymie odległości między nimi.
Galaktyki. Czy wiesz, że...
Około 85% masy w galaktyce stanowi ciemna materia, której natura jest jednym z największych zagadek współczesnej astronomii. Istnieją galaktyki prawie pozbawione gwiazd, które są niemal całkowicie zbudowane z ciemnej materii. Są one trudne do wykrycia i zbadania.
Barwa galaktyki jest powiązana z wiekiem znajdujących się w niej gwiazd. Młode, niebieskie gwiazdy dominują w galaktykach spiralnych, podczas gdy starsze, czerwone gwiazdy są częstsze w galaktykach eliptycznych. Z czasem tempo tworzenia nowych gwiazd w galaktykach maleje. W pewnym momencie galaktyka "umiera", co oznacza, że ten proces się zakończył.
Wielu galaktykom nadano nazwy na podstawie ich wyglądu, np. Galaktyka Sombrero czy Galaktyka Wir.
Temat Galaktyka znajdziesz również w serwisie:
Galaktyka - Wiadomości
-
Supermasywna czarna dziura Drogi Mlecznej ma "komin". Uchwycił go teleskop
Poniedziałek, 13 maja (17:15)Supermasywna czarna dziura znajdująca się w centrum Drogi Mlecznej została uchwycona przez teleskop rentgenowski Chandra należący do NASA. Na obrazie widać tajemniczy "komin". Sagittarius... -
Ogromna czarna dziura w galaktyce. Takiej naukowcy jeszcze nie widzieli
Środa, 17 kwietnia (13:30)W Drodze Mlecznej odkryto największą czarną dziurę pochodzenia gwiazdowego. Jest to najmasywniejszy twór tego typu wśród wszystkich odkrytych w naszej galaktyce. Masa czarnej dziury jest... -
Serce Drogi Mlecznej wypełniają gwiazdy-kanibale. Odkryto ich sekret
Piątek, 5 kwietnia (15:35)Droga Mleczna w centrum ma liczne młode gwiazdy, które mają kanibalistyczną naturę. Są to młode obiekty miotane siłami pochodzącymi od supermasywnej czarnej dziury Sagittarius A*.... -
Ponad 400 tys. nowych galaktyk. Odkryto je z użyciem AI
Czwartek, 21 marca (12:01)GALAXY CRUISE to projekt naukowy, do którego "zaprzęgnięto" AI. Sztuczna inteligencja w połączeniu z działaniami ludzi pozwoliła na odkrycie aż ponad 400 tys. nowych galaktyk. Wśród nich... -
Ogromna para obiektów zaobserwowana w kosmosie. Czegoś takiego nie widziano
Sobota, 2 marca (14:49)Astronomowie odkryli najmasywniejszą parę czarnych dziur w całym wszechświecie. Oszacowano, że ich masa wynosi ponad 28 mld Słońc. Jakby tego było mało, to czarne dziury znajdują się... -
Czarna dziura Drogi Mlecznej ma obecnie niewiele materii. Co to oznacza?
Piątek, 23 lutego (16:20)Czarna dziura Drogi Mlecznej znajdująca się 26 tys. lat świetlnych od nas obraca się obecnie z około 60 proc. maksymalnej prędkości. Przy tym nie dysponuje w obecnym czasie zbyt dużą... -
Bardzo Duży Teleskop uchwycił rdzeń Drogi Mlecznej. Widać mnóstwo gwiazd
Środa, 21 lutego (13:47)Bardzo Duży Teleskop został skierowany w pobliże centrum naszej galaktyki i uchwycił rdzeń Drogi Mlecznej. Na obrazie możemy podziwiać obszar o nazwie Sagittarius C, który sąsiaduje z... -
Galaktyka wymykająca się naszemu zrozumieniu. Nikt nie wie, jak powstała
Sobota, 17 lutego (14:00)Kolejny obiekt w kosmosie wprowadza astronomów w zakłopotanie. Tym razem chodzi o galaktykę, która wydaje się za stara, jak na odległość, którą pokonało światło, by do nas dotrzeć....